W sieci otaczają nas ogromne ilości informacji – strony www, dokumenty, zdjęcia, filmy, nagrania… Część z nich to półprawdy, fake newsy, manipulacja i dezinformacja. Ale mnóstwo treści stanowią materiały, które zdradzają wiele prawdziwych informacji o osobach prywatnych, przedsiębiorstwach i instytucjach. A wszystkie te treści, również te dostępne w mediach społecznościowych i deep web, mogą stać się dowodem w sprawach sądowych.

To właśnie dlatego tak ważny jest – dla researcherów i badaczy, dla śledczych i prawników, ale też dla każdej innej osoby korzystającej z Internetu – opublikowany w grudniu 2020 Protokół z Berkeley.

Protokół z Berkeley

Protokół z Berkeley to pierwszy międzynarodowy przewodnik, który zawiera wytyczne na temat wykorzystania rozwiązań OSINT  do przygotowania dowodów w dochodzeniach, sprawach karnych i procesach sądowych. Opisane w nim wskazówki są rezultatem niezwykle szeroko zakrojonych badań i konsultacji, w które było włączonych ponad 150 ekspertów z całego świata.

Dokument wytycza ramy prawne, etyczne i metodologiczne, które powinny być uwzględniane przez osoby prowadzące dochodzenia z użyciem metod OSINT – badaczy, śledczych i prawników. Prezentuje standardy oraz wskazówki dotyczące identyfikowania, gromadzenia, zabezpieczania, weryfikowania i analizowania treści pochodzących z Internetu, w tym z mediów społecznościowych i deep web.

Informacje cyfrowe

Informacje cyfrowe, których dotyczy Protokół z Berkeley, to takie dane, które są powszechnie i jawnie dostępne w Internecie. Mogą być albo przygotowane przez użytkowników Internetu, albo wygenerowane maszynowo, a następnie są udostępnione w Internecie. Są to na przykład:

• dokumenty, zdjęcia, filmy i nagrania audio rozpowszechniane w sieci,
• treści publikowane w mediach społecznościowych,
• strony internetowe i platformy wymiany informacji,
• zdjęcia satelitarne umieszczane w Internecie,
• materiały rozpowszechniane za pośrednictwem tzw. deep web,
• dokumenty publikowane w sieci przez rządy i instytucje publiczne.

Wszystkie tego rodzaju informacje, które są zebrane dzięki metodologii OSINT, mogą stanowić bezpośredni dowód w dochodzeniach i sprawach sądowych. Jednak, aby mogły być wykorzystane w formalnych postępowaniach, muszą być zgromadzone i zweryfikowane zgodnie z najlepszymi praktykami oraz obowiązującym prawem.

Podstawowe zalecenia Protokołu z Berkeley

Protokół z Berkeley nie prezentuje konkretnych narzędzi, technologii, platform czy oprogramowania. Skupia się natomiast na wyjaśnieniu podstawowych zasad, które mogą być stosowane nawet wtedy, gdy dostępna dziś technologa jeszcze bardziej rozwinie i zmieni się.

Wg twórców Protokołu z Berkeley, podstawą gromadzenia dowodów w dochodzeniach, sprawach karnych i procesach sądowych są:

1. Odpowiedzialność – należy przechowywać wszelkie zapisy dotyczące dochodzeń i zebrane materiały, a prowadzona dokumentacja musi być przejrzysta.

2. Profesjonalizm – należy mieć odpowiednie przeszkolenie i umiejętności techniczne.

3. Obiektywizm – należy mieć świadomość swoich uprzedzeń i podjąć odpowiednie kroki, aby je przezwyciężyć.

4. Legalność – należy przestrzegać obowiązujących przepisów prawnych, w tym prawa do ochrony danych i prywatności.

5. Bezpieczeństwo – należy zdawać sobie sprawę z potencjalnych zagrożeń i zadbać o bezpieczeństwo, aby zminimalizować ryzyko cyfrowe.

Wykorzystanie Protokołu z Berkeley w praktyce

Protokół z Berkeley jest dokumentem bardzo praktycznym – po to, aby jak najlepiej służyć społeczności i wymiarowi sprawiedliwości. Technologia może bowiem pomóc dostrzec to, co jest niewidoczne na pierwszy rzut oka, a dzięki temu umożliwić zgromadzenie konkretnych dowodów na łamanie prawa. Może być więc wykorzystana w bardzo praktyczny sposób – w celu ochrony praw człowieka i wspierania wymiaru sprawiedliwości.

Dokument z Berkeley określa minimalne standardy oraz praktyczne wskazówki dotyczące identyfikowania, gromadzenia, zabezpieczania, weryfikowania i analizowania treści pochodzących z Internetu, w tym z mediów społecznościowych i deep web. Normy te dotykają tematów takich jak:

• bezpieczeństwo w świecie treści cyfrowych,
• etyka związana z wykorzystaniem informacji z Internetu i mediów społecznościowych,
• techniki replikacji,
• planowanie dochodzeń.

Dane zebrane dzięki zastosowaniu rozwiązań OSINT w przeszłości wielokrotnie były już włączane w procesy sądowe. Korzystały z nich takie organizacje pozarządowe jak Amnesty International, a także były dowodami na przykład w procesach norymberskich o zbrodnie wojenne. Nie jest to więc temat nowy, ale dzięki nowoczesnej technologii i powszechności Internetu – coraz ważniejszy i coraz szerzej wykorzystywany w pracy wymiaru sprawiedliwości.

Zalecenia dla researcherów, śledczych i prawników

Wydawałoby się, że skoro Protokół z Berkeley odnosi się do OSINT, to jest skierowany głównie do badaczy, infobrokerów czy researcherów. Ale nic bardziej mylnego!

Z związku z rozwojem technologii i Internetu, Protokół z Berkeley został opracowany z myślą o wszystkich osobach zaangażowanych w zwalczanie przestępczości, szczególnie tej międzynarodowej. Skorzystają z niego więc eksperci prowadzący dochodzenia z ramienia różnych instytucji państwowych, organizacji pozarządowych, organizacji międzynarodowych czy agencji śledczych.

Warto więc, żeby nie tylko śledczy, ale również prawnicy zdobyli umiejętności wyszukiwania i weryfikowania informacji z użyciem metod wchodzących w skład warsztatu OSINT.

Wykrywanie naruszeń prawa oraz zdobywanie dowodów innych niż dowody materiale i tradycyjne zeznania mogłoby znacząco usprawnić wiele spraw prawnych, dochodzeń i procesów. Dzięki umiejętnościom zaawansowanego korzystania z Internetu, analizy technicznej i bezpieczeństwa cyfrowego, prawnicy mogą połączyć narzędzia open source z kompetencjami prawnymi, żeby w ten sposób jeszcze lepiej chronić i wspierać swoich klientów.

***

Jeśli zainteresował Cię ten temat, zobacz również:

• Tekst dokumentu: Protokół z Berkeley
• Szkolenie: OSINT – specjalistyczne narzędzia i metody wyszukiwania informacji, weryfikacji firm i profilowania osób